1990’lı yılların en önemli yanlarından biri de kendi kişisel dünyalarını daha küçük ölçekli öyküler ve filmlerle anlatmak isteyen yönetmenlerin artık belli bir düzey tutturan yapıtlarla seyirci önüne çıkmalarıydı. Yeşilçam, birbirinin kopyası filmlerle ilk zamanlar geniş izleyici kitlesine ulaşsa da zaman içinde etkisini yitirerek geniş yığınları sinemadan uzaklaştırdı.

1990’larda ortaya çıkan bu yeni dönem Türk sinemasının gidişatında çok önemli bir noktada durmaktadır. Seksenli yılların sonundaki krizin ardından başlayan yeni dönemde, Türk sinemasının bugünkü dinamikleri şekillenmiş ve Türk sinemacılar dünya sinemasında da seslerini duyurmaya başlamışlardır.

1990'lı yıllar, büyük çöküşü 1980'lerde yaşayan Türk sinemasının, tekrar eski günlerine dönemese de Türk sineması atlattığı her krizin ardından toparlanmakta ve yeni bir döneme girmektedir. Her yeni dönemde de yeni arayışlar içine girmekte ve yeni sinemacılarla farklı bir dil oluşturmaktadır. Bütün bunlar Türk sinemasında sağlam ve sürekli bir akım oluşmasına engel olsa da, filmler ve türler açısından bir zenginlik ve çeşitlilik meydana getirmiştir.

Nitekim 1996'da vizyona giren ''Eşkıya”nın 2,5 milyon kişilik hasılata ulaşmasıyla Türk sineması için umut doğdu. Bu rakam, o dönem için büyük bir izleyici rekoruydu. Ardından seyirciler, ''Ağır Roman'', ''Masumiyet'', ''Hamam'', ''Gemide'', ''AkrebinYolculuğu'', ''Hoşçakal Yarın”, ''Salkım Hanımın Taneleri'', ''Harem Suare'' ve ''Mayıs Sıkıntısı'' gibi peş peşe birçok popüler filmini görme fırsatı buldu. 1990’lı yıllar artan bağımsız filmlerin ve de yönetmenlerin de etkisiyle sanat filmi ile ticari filmlerin ayrışmaya başladığı, yeni bir sinema dilinin araştırıldığı bir dönem olmuştur, Yeşilçam’ın son bulmasıyla kalıplarından kurtulan yerli sinemanın özgürleştiği söylenebilir. 1989’dan günümüze en çok izlenen Türk filmi, 20 hafta gösterimde kalan ve 7.369.098 seyirci tarafından izlenmiş olan “Recep İvedik 4” filmidir.

1990’lı yıllar, Büyük çöküşü 1980’lerde yaşayan Türk sinemasının, tekrar eski günlerine dönemese de Anka Kuşu gibi küllerinden yeniden doğmasını temsil etti. Nitekim, 1996’da vizyona giren “Eşkıya”nın 2,5 milyon kişilik hasılata ulaşmasıyla Türk sineması için umut doğdu. Bu rakam, o dönem için büyük bir izleyici rekoruydu. Ardından seyirciler, 1997’de “Ağır Roman”, “Masumiyet      ",“Hamam”; 1998’de “Gemide”,“Akrebin Yolculuğu” ve “Hoşçakal Yarın”; 1999’da “Propaganda”, “Her Şey Çok Güzel Olacak”, “Gülün Bittiği Yer”,  “Salkım Hanımın Taneleri”, “Harem Suare” ve “Mayıs Sıkıntısı”  gibi peş peşe birçok popüler ve sanat filmini görme fırsatı buldu.

1990’lı yılların en fazla film üretilen dönemi 1993-1994 dönemi oldu. En az film de 20 film ile 1997’de çekildi. Bu dönem, Türk sinemasının yurt dışında çok sayıda ödül almasıyla da dikkati çekti. Mehmet Tanrısever’in yönettiği “Sürgün” (1993) Uluslararası film festivallerinden bol ödül toplamıştır. Sinan Çetin’in yönettiği “Berlin In Berlin”de oynayan Hülya Avşar, 1993 Moskova Film Festivali’nde ‘En İyi Kadın Oyuncu’, Memduh Ün de “Zıkkımın Kökü” adlı filmi ile 1993 yılında İspanya Sinema Festivali’nde ‘En İyi Yönetmen’ ödülünü aldı. Yine, “Tabutta Rövaşata” Uluslararası Sinema Eleştirmenleri Derneği Jüri Ödülü’nü, “Hamam” filmi de Cannes Film Festivali’nde İtalyan Sinema Yazarları Derneği’nin seçiminde ‘En İyi Film’, İtalya’da yabancı basının seçiminde ‘En İyi Yönetmen ve En İyi Müzik’ Golden Globe ödüllerini aldılar.

1990 sonrası Türk Sineması’na baktığımızda yeni bir sinema dilinin oluştuğunu ve Türk sinemasının klasik anlatım yapılarından sıyrılmaya başladığını görürüz. Bu dönem devletin de sinemaya daha çok destek vermeye başladığı, Eurimages üyeliğinin gerçekleştiği ve böylece daha büyük ölçekli yapımların gerçekleştirilebildiği bir dönem olmuştur. Bunun yanı sıra özel televizyon kanalları ve sponsorluk destekleriyle birlikte çekilen film sayısında artış olmuştur. Ama hiç kuşkusuz, 1990 sonrası Türk sinemasını oluşturan ve taşıyanlar sanat filmleridir. Bağımsız çalışan yönetmenlerin çektiği bu filmler Türk sinemasında iz bırakmış ve yurt dışında ödüller almıştır. 1990 sonrası Türk sineması böylelikle klasik Yeşilçam anlatısından sıyrılmış ve de yeni bir dil geliştirmiştir. Minimalist sinemanın yanı sıra, daha deneysel filmler de çekilmiş, 90lar sonrası Türkiye’sinin sorunları tartışılmış ve tüm bunlar gerçekliğin daha çok katmanlı biçimde gösterildiği filmlerde yer bulmuştur.

UHA Haber Merkezi - ÖZKAN KARACA